Warszawskie rezerwaty przyrody

Jeziorko Czerniakowskie

W bezpośrednim sąsiedztwie osiedli Sadyba, Czerniaków i Bernardyńska oraz Elektrociepłowni Siekierki, w pobliżu Wisłostrady i nowo wybudowanej Trasy Siekierkowskiej, w rejonie ulic Wolickiej, Santockiej, Gołkowskiej i Statkowskiego znajduje się rezerwat Jeziorko Czerniakowskie.

W czasie swojej długiej historii Wisła wielokrotnie zmieniała koryto, pozostawiając rozległe starorzecze. Na jej tarasie zalewowym i nadzalewowym od ujścia rzeki Jeziorki do przyczółków obecnej Trasy Łazienkowskiej jest wiele drobnych i większych jeziorek oraz cieków wodnych tworzących - unikatowe już w Europie - bardzo bogate erozyjno-sendymentacyjne formy morfologiczne. Do większych zbiorników zaliczyć tu można jeziora Czerniakowskie, Wilanowskie, Powsinkowskie, Sielanka, dalej Jeziorko Lisowskie. Wśród cieków wodnych na szczególne wyróżnienie zasługują rzeka Wilanówka oraz kanały Sobieskiego, Czerniakowski i Siekierkowski.

Największe z jezior - Czerniakowskie - i jego otoczenie to przepiękny, kontrastujący z wielkomiejską zabudową teren, wykorzystywany bardzo chętnie przez warszawiaków jako miejsce rekreacji i wypoczynku. Uwagę zwracają wysoka skarpa tarasu nadzalewowego oraz duża tafla wody otoczona dobrze wykształconą roślinnością szuwarową, a także kępami lub pojedynczymi egzemplarzami drzew i krzewów, będącymi pozostałością lasów łęgowych porastających niegdyś dolinę Wisły. Są to głównie wierzby, wiązy, topole oraz krzewy trzmieliny, bzu czarnego i szakłaka. Roślinność szuwarowa to trzcina, pałka szerokolistna, manna mielec, turzyca zaostrzona i turzyca błotna. Możemy spotkać również wierzbówkę, krwawnicę, kielisznik zaroślowy, knieć błotną i strzałkę wodną oraz osokę aloesowatą, dziurawiec czteroboczny i kosaciec żółty. Taflę wody w strefie przybrzeżnej zdobią w niektórych miejscach malownicze liście i kwiaty grzybienia białego i grążela żółtego. W ich sąsiedztwie, pod powierzchnią wody możemy podziwiać łany rdestnic, wywłócznika i moczarki.

Jeziorko Czerniakowskie i jego okolice wyróżnia także bogactwo fauny. Można tu obserwować kaczki krzyżówki, łyski, perkozy, bączki, trzcinniaki, trzcinniczki, perkozki, wodniki, łozówki oraz łabędzie. Badania ornitologiczne wykazały występowanie na terenie jeziorka i w jego pobliżu 80 gatunków ptaków, 22 z nich są związane z wodą, w tym 13 gatunków to gatunki lęgowe. Z licznie występujących ssaków wymienić należy piżmaka, karczownika i badylarkę. W wodach jeziorka żyją raki szlachetne, wypławki oraz - ku wielkiemu zadowoleniu wędkarzy - liczne gatunki ryb, takie jak: szczupaki, sandacze, węgorze, sumy, okonie, liny, karpie, leszcze, karasie, płocie, krasnopióry, krępie i cierniki.

Wszystkie te przyrodniczo-krajobrazowe walory spowodowały, że teren ten został uznany za rezerwat przyrody na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 10 marca 1987 r. ("Monitor Polski", nr 7, poz. 54 z 1987 r.). Obecnie ochrona rezerwatowa obejmuje powierzchnię 47,60 ha (w tym powierzchnia lustra wody 14,6 ha). Jeziorko ma kształt wydłużony, jego długość wynosi 1,67 km, a szerokość 0,12 km. Maksymalną głębokość określa się na 4,4 metra. Ten rezerwat przyrody ma charakter wodno-krajobrazowy i częściowo otoczony jest przez tereny warszawskiego obszaru chronionego krajobrazu, stanowiąc w nim znaczący element naturalnego środowiska przyrodniczego.

Jeżeli chodzi o użytkowanie rezerwatu, to wyróżnia się dwie części, znacznie różniące się od siebie: południową, intensywnie wykorzystywaną szczególnie w lecie na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, w tym również jako kąpielisko, oraz północną, bardziej dziką, będącą ostoją wielu gatunków zwierząt, a użytkowaną wyłącznie przez wędkarzy.

Warto odwiedzić to miejsce w ciepły, słoneczny dzień, aby podziwiać piękno przyrody i krajobrazu, zobaczyć inny świat, który udało się zachować w pełnym gwaru i intensywnej zabudowy wielkim mieście stołecznym.

Ten piękny świat jest jednak poważnie zagrożony. Zmniejsza się powierzchnia lustra wody Jeziorka Czerniakowskiego, lokalne zasoby wodne systematycznie ubożeją, wzrasta antropopresja. Te niekorzystne skutki przypisuje się budowie Wału Zawadowskiego (co wyeliminowało okresowe wylewy wód powodziowych Wisły, które zasilały cały lokalny system hydrograficzny), budowie elektrociepłowni, która zdaniem specjalistów zmodyfikowała dolny bieg rzeki Wilanówki, oraz ciągłemu drenażowi wód podziemnych.

W obecnej sytuacji niezbędne wydaje się podjęcie działań na rzecz przywrócenia właściwego dla tego terenu lokalnego krążenia wód przez poszerzenie obszaru o Jezioro Powsinkowskie i okolice. Należy pamiętać, że tereny te mają również olbrzymie walory klimatotwórcze. Bez podjęcia koniecznych działań, a przede wszystkim zaniechania nieprawidłowej zabudowy otaczających obszarów, ten unikatowy fragment Warszawy może zaginąć na naszych oczach.

Należałoby przypomnieć, że w latach przedwojennych, aż do lat 50. XX wieku tereny te w opracowaniach planistycznych traktowano jako wartość wymagającą troskliwej i konsekwentnej ochrony. W najpiękniejszym fragmencie doliny przewidywano ogólnomiejski teren wypoczynku i rekreacji. Przy południowo-zachodniej granicy Jeziorka Czerniakowskiego planowano jedynie budowę miasta-ogrodu. Przed wojną tego projektu nie udało się zrealizować, a po wojnie przekreśliła go budowa elektrociepłowni. Warto też wspomnieć, iż według koncepcji z 1916 roku na terenie Łuku Siekierkowskiego miał powstać Wielki Park Narodowy.

Kompleksowe zabezpieczenie tych terenów byłoby możliwe przez sfinalizowanie projektu utworzenia Parku Krajobrazowego Środkowej Wisły.

Bożenna Sendzielska

Nasz Dziennik z 28-29 maja 2005

http://www.naszdziennik.pl/index.php?dat=20050528&typ=wa&id=wa13.txt