I TY MOŻESZ ZOSTAĆ ŁAWNIKIEM

 

Zbliżają się wybory ławników.

 

Wielu z nas może w najbliższym czasie zostać ławnikiem i uczynić dużo dobrego. Można przy tym także nieco zarobić.

 

W skrócie - podczas rozprawy ławnik zajmuje miejsce przy stole sędziowskim, jest ubrany w togę, uważnie słucha, rozważa, może zadać pytanie, w pokoju narad zastanawia się i głosuje w sprawie wyroku.

 

Zadaniem ławników jest m.in. wnoszenie do składów orzekających doświadczenia życiowego [art. 7 KPK], a także wpływanie na zapobieganie dalszym przestępstwom oraz umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego [art. 2 KPK]. Ławnicy katoliccy mają ponadto wprowadzać ducha chrześcijańskiego do sądownictwa (np. - nie brać udziału w sprawach rozwodowych).

 

 

TERMIN ZGŁASZANIA KANDYDATÓW NA ŁAWNIKÓW

 

Termin zgłaszania kandydatów na ławników upływa 31 lipca 2003 r.

 

 

KTO MOŻE ZOSTAĆ ŁAWNIKIEM

 

Ławnikiem może zostać wybrana osoba w wieku od 30 do 65 lat, która co najmniej od roku zamieszkuje lub pracuje w miejscu kandydowania.

Ławnikiem może zostać osoba pracująca, emeryt, rencista, osoba prowadząca działalność gospodarczą, itd.

 

Jednak często osoby pracujące mają trudności ze zwalnianiem się z pracy na rozprawy. Dlatego najczęściej ławnikami zostają emeryci i renciści. Ławnikami mogą być także osoby bezrobotne.

 

Nie ma ograniczeń formalnych co do wykształcenia ławników.

 

Rady gmin zasięgają informacji o kandydatach w Krajowym Rejestrze Karnym oraz w policji.

 

 

KTO NIE MOŻE ZOSTAĆ ŁAWNIKIEM

 

Ławnikiem nie może być osoba zatrudniona w sądach lub w prokuraturze, adwokat, radca prawny, aplikant, funkcjonariusz policji, duchowny, żołnierz służby czynnej, funkcjonariusz więzienny. Szczegółowo precyzują tę sprawę art. 158 i 159 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

 

 

KTO MOŻE ZGŁASZAĆ KANDYDATÓW NA ŁAWNIKÓW

 

Kandydatów na ławników mogą zgłaszać radom gmin stowarzyszenia, organizacje i związki zawodowe.

 

Formalnie kandydatów na ławników może zgłaszać organ stowarzyszenia czy organizacji, uprawniony do bieżącego kierowania działalnością. Ciałem tym jest najczęściej „zarząd”.

W sytuacji stowarzyszeń i organizacji ogólnopolskich zarząd musi posłużyć się pełnomocnikami.

Pełnomocnictwa powinny dotyczyć także ewentualnych wyborów uzupełniających [art. 168].

 

Jeżeli chodzi o tzw. „organizacje”, to sprawa nie jest jednoznaczna. Generalnie, muszą to być organizacje „zarejestrowane na podstawie przepisów prawa” [art. 162 ustawy]

Urzędnicy przyjmujący zgłoszenia kandydatów w różnych radach gmin nie są zgodni co do tego, czy w tym wypadku słowo „organizacje” to także partie polityczne.  W jednych miastach zgłoszenia partii są przyjmowane, gdzie indziej radca prawny wydał zdecydowaną interpretację, która wyklucza możliwość zgłaszania kandydatów przez partie polityczne.

 

Na pytanie, co należy rozumieć przez słowo „organizacje” odpowiedź urzędników brzmiała na przykład - fundacje lub związek kombatantów.

 

Prezesi Diecezjalnych Instytutów Akcji Katolickiej powinni zgłaszać swoich kandydatów na ławników za pośrednictwem zaufanych stowarzyszeń i organizacji.

 

Kandydatów zgłaszają ponadto prezesi sądów - zazwyczaj tych, którzy pracowali jako ławnicy podczas upływającej kadencji.

 

Kandydat na ławnika może też zgłosić się sam, jeżeli posiada na odpowiednim druku pisemne poparcie 25 mieszkańców z danego terenu, posiadających czynne prawo wyborcze. [art.162 ustawy i §3 Zarządzenia Prezydenta RP]

 

Do spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych kandydatów na ławników zgłaszają organy administracji rządowej, związki zawodowe i organizacje pracodawców.

 

 

GDZIE ZGŁASZAĆ KANDYDATÓW

 

Wyboru ławników dokonują RADY GMIN.

Ale która rada gminy ma dokonywać wyboru? W miejscu zatrudnienia, zamieszkania czy może w gminie - siedzibie sądu?

 

Druki zgłoszeniowe pobieramy z rady gminy (nie z sądu, ale właśnie z rady gminy) w miejscu zamieszkania lub zatrudnienia i po wypełnieniu zanosimy do tej samej rady gminy (art. 158 § 1 pkt 4 - ławnikiem może być wybrany ten, kto jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku).

 

 

CO POWINIEN ZAWIERAĆ DRUK ZGŁOSZENIA KANDYDATA

 

Dane, jakie musi zawierać zgłoszenie kandydata na ławnika wymienia Zarządzenie Prezydenta RP z 29 czerwca 90 r.  Są to:

 

-          nazwa i numer rejestru, w którym podmiot zgłaszający jest zarejestrowany

-          imię i nazwisko kandydata,

-          datę urodzenia kandydata,

-          miejsce zamieszkania i zatrudnienia

-          okres zamieszkania i zatrudnienia na obszarze gminy, w której kandyduje.

-          podpisana przez kandydata zgoda na kandydowanie.

 

Druki do zgłaszania kandydatów na ławników warto wziąć ze SWOICH rad gmin (miejsca kandydowania). Niektóre rady gmin wymagają więcej informacji, niż to przewiduje zarządzenie wykonawcze.

 

Jeżeli gmina nie sporządziła wzoru druku do zgłaszania kandydatów, można użyć wzoru zamieszczonego na  stronie www.rodzinapolska.pl [po 10 lipca], który spełnia wymogi obowiązującego Zarządzenia Prezydenta RP z 29 czerwca 1990 r. Na tej stronie internetowej będą także oba podstawowe akty prawne regulujące sprawę ławników:  ustawa i Zarządzenie Prezydenta, wykaz i adresy sądów, wykazy gmin przypisanych do poszczególnych sądów, itd.

 

JEŻELI KANDYDATA NA ŁAWNIKA ZGŁASZA 25 OBYWATELI

 

W tym przypadku druk zgłoszeniowy powinien zawierać następujące dane owych 25 osób [§ 3 Zarządzenia Prezydenta j.w.]:

 

- imię i nazwisko

- data urodzenia,

- miejsce zamieszkania

- podpis

 

Wszystkie 25 osób muszą stale mieszkać w gminie - miejscu kandydowania oraz muszą posiadać czynne prawo wyborcze.

 

 

JAKIE AKTY PRAWNE REGULUJĄ WYBORY I PRACĘ ŁAWNIKÓW

 

Sprawy ławników reguluje rozdział 7 ustawy „Prawo o ustroju sądów powszechnych” z 27 lipca 2001 roku (Dz.U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).

 

Tryb zgłaszania kandydatów na ławników określa Zarządzenie Prezydenta RP z 29 czerwca 1990 r. (M.P. 26 poz. 201, ze zmianą w M.P. z 1994 r. Nr 33 poz. 264).

 

 

ILU ŁAWNIKÓW JEST POTRZEBNYCH?

 

Kandydatów na ławników potrzeba wielu. Na przykład w Sądzie Okręgowym w Warszawie potrzebnych jest 720 ławników, a w sądach rejonowych z tego terenu ponad 500. W sądzie okręgowym w Lublinie potrzeba np. około 600 ławników.

 

Organizacja, która będzie zgłaszała kandydatów na ławników może uzyskać zbiorczą liczbę potrzebnych ławników w sekretariacie prezesa sądu okręgowego (art. 161 ustawy o ustroju sądów powszechnych). Informacje o ilości potrzebnych ławników posiadają również sekretariaty poszczególnych rad gmin. Do 1 lipca prezesi sądów okręgowych mieli obowiązek podać radom gmin liczbę ławników, jacy będą potrzebni w sądach okręgowych i rejonowych [art.161 §2 ustawy j.w.].

 

 

CO BĘDZIE, GDY ŁAWNIKÓW ZOSTANIE WYBRANYCH ZBYT MAŁO?

 

Jeżeli ławników zostanie zgłoszonych i wybranych zbyt mało (lub jeśli odejdą podczas kadencji), odbędą się wybory uzupełniające.

 

Aktualnie w naborze ławników mogą wystąpić trudności.  Poprzednia ustawa nie wyznaczała górnej granicy wieku ławnika. Znaczna część aktualnie pracujących ławników ma więcej niż 65 lat i będzie musiała odejść z sądów.

Wybory uzupełniające mogą odbywać się wielokrotnie. Przepisy precyzują jedynie, że wybory uzupełniające odbywają się „w razie potrzeby” [art. 168 ustawy j.w.]. Należałoby dowiadywać się w sądach okręgowych lub w gminach o terminy kolejnych wyborów uzupełniających i zgłaszać kandydatów również wtedy.

 

 

PO WYBORACH

 

Po wyborze ławnik dostaje zawiadomienie, składa ślubowanie i otrzymuje legitymację.

 

Ławnicy orzekają wraz z sędziami w sądach okręgowych i rejonowych. W składzie orzekającym zawsze jest większość ławników. Wyroki zapadają w głosowaniu, większością głosów. W wielu ważnych sprawach społecznych ostatecznie rozstrzygają sądy, a podczas głosowania nad wyrokiem głos ławnika jest równy głosowi sędziego. Ławnicy zatem mają większość głosów.

 

Ławnik zachowuje się godnie, stosownie do powagi sądu, zarówno na sali sądowej, jak i podczas narad składu orzekającego, w skład którego ławnik wchodzi. Narady te są tajne.

 

 

ILE DNI W CIĄGU ROKU PRACUJE ŁAWNIK

 

Ustawa stwierdza, że ławnik może być wyznaczony do udziału w rozprawach do dwunastu dni w roku, jednakże liczba tych dni może być zwiększona z ważnych przyczyn [art. 170 ustawy]. W praktyce powoduje to, że tak naprawdę ławnik, jeżeli wyrazi zgodę, może mieć wiele spraw, dużo więcej niż w ciągu owych 12 dni.

 

W sekretariacie wydziału sądu jest pracownik, który zajmuje się przydzielaniem spraw ławnikom. Znam przypadki, że ławnik przez całą kadencję nie otrzymał ani jednej propozycji uczestniczenia w rozprawie. Panie w sekretariatach sądów są znacznie obciążone pracą. Jeżeli ławnik widzi, że o nim zapomniano, powinien sam zapytać, czy może być pomocny.

 

 

CZY (I ILE) ŁAWNIK ZARABIA

 

Ławnicy nie pozostający w stosunku pracy otrzymują za sesję kwotę aktualnie nieco ponad 40 zł dziennie. Są to emeryci, renciści, osoby bezrobotne oraz osoby prowadzące działalność gospodarczą, itd. [art. 172 § 4 ustawy]

 

Ławnicy mieszkający poza miejscowością, która jest siedzibą sądu, otrzymują diety oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu. [art. 173]

 

Ławnik pracujący zawodowo za czas zwolnienia od pracy nie otrzymuje wynagrodzenia. Za czas pracy w sądzie taki ławnik otrzymuje równowartość wynagrodzenia za pracę liczoną jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Równowartość tę wypłaca Skarb Państwa, w tym przypadku sąd. [art. 172]

 

 

RADY ŁAWNICZE

 

Wybory do rad ławniczych odbywają się na początku kadencji [art. 175]. Rada ławnicza reprezentuje interesy ławników danego sądu.

 

 

CO JESZCZE WARTO WIEDZIEĆ

 

Kadencja trwa 4 lata.

Ławnikiem można być w jednym sądzie.

 

W wydziałach karnych sprawy rozpoczęte przez dany zespół orzekający muszą być doprowadzone do końca przez ten sam skład sędziowsko-ławniczy. Zmiana ławnika oznacza, że sprawa musi być rozpoczęta od nowa.

 

Jeżeli zdarzyłoby się, że ławnik nie mógłby przyjść na rozprawę karną uprzednio rozpoczętą, wówczas sprawa nie może się odbyć i wszyscy świadkowie, którzy przyjechali nieraz z daleka, sędziowie, biegli, oskarżeni i prokurator przyszli na darmo...

Ławnik, który może mieć trudności za zwalnianiem się z pracy, nie powinien zgłaszać się do pracy w wydziałach karnych.

 

 

REASUMUJĄC

 

Reasumując - stowarzyszenia i organizacje, które będą zgłaszały ławników powinny:

-          po pierwsze - zorientować się ilu ławników  i w ilu sądach funkcjonuje,

-          po drugie, uzyskać z rad gmin druki zgłoszeniowe,

-          po trzecie, nawiązać współpracę z organizacjami, które tej akcji nie podejmą, a mają wartościowych członków, mogących zostać ławnikami

-          i po czwarte, dokonać formalnego zgłoszenia kandydatów.

 

Ewentualne dodatkowe informacje lub wyjaśnienia można uzyskać pod numerem telefonu (022)818-22-56.

 

BM